Schoolvoorbeeld:
Structurele aanpakken om legionella te voorkomen

Uit de Arboscan-VO, de branche risico inventarisatie & evaluatie (RI&E) voor het vo, bij Winkler Prins in Veendam bleek dat geen maatregelen waren getroffen om legionellabesmetting te voorkomen. De school schakelde een installateur in die het waterleidingnet in kaart bracht en een legionella beheersplan maakte. Daarna werd een inspecteur van het waterleidingbedrijf gevraagd om kritisch naar het plan te kijken en mee te denken over het plan van aanpak.

Winkler Prins heeft vier locaties die in verschillende periodes zijn gebouwd. Voor elk van de gebouwen was dan ook een andere aanpak nodig om legionellabesmetting te voorkomen. De jongste locatie, het vmbo-huis voor techniek en handel en administratie dat september 2011 ingebruik is genomen, is duurzaam gebouwd en de installaties voldoen aan de laatste normen. Bij twee andere locaties waren bouwkundig en installatietechnisch wél maatregelen nodig, maar deze waren minder ingrijpend; de nadruk is gelegd op meten en beheersen van legionella. De hoofdlocatie met de vier daarbij behorende gymhallen, die is gebouwd in de jaren ’80, had echter dringend behoefte aan modernisering. Door de verschillende bouwkundige en installatietechnische wijzigingen die in de loop der jaren hadden plaatsgevonden, voldeden het waterleidingstelsel en de warmwatervoorziening niet meer aan de huidige eisen. Ook wezen metingen door een extern laboratorium uit, dat in theorie de kans op legionellabesmetting aanwezig was. Besloten werd de verouderde verwarmingsinstallatie, de warmwatervoorziening voor de gymhallen en het waterleidingnet te vervangen. Voor het technisch plan van aanpak werd ook het douchegebruik geïnventariseerd; leerlingen douchen steeds minder na de gymles. Het aantal douchepunten werd met 35 procent gereduceerd, moderne hoogrendement verwarmingsketels werden geplaatst. Uiteraard zijn de doucheruimtes voorzien van een type warmwatervoorziening dat voldoet aan de wettelijke normen. De nieuwe installaties vergden een grote investering, maar die heeft er niet alleen toe geleid dat de kve-waardes[1] zijn gedaald, ook het energieverbruik van de school is fors afgenomen.

Voor alle locaties heeft de Facilitaire Dienst een legionellalogboek gemaakt. Dit logboek bevat een uitleg over het belang van legionellabestrijding, de tekeningen van het leidingstelsel per locatie en een schema voor controle van watertappunten. Het logboek is aan de hoofdconciërges gepresenteerd en toegelicht. De conciërges spoelen niet alleen de leidingen door na vakanties, ze voeren ook wekelijks bij enkele watertappunten thermische metingen uit. Bij afwijkende waardes geven ze een seintje en wordt de technische oorzaak, bijvoorbeeld een haperende boiler, opgespoord en aangepakt.Het hoofd Facilitaire Dienst is verantwoordelijk voor het up to date houden van de tekeningen van alle locaties. Een externe instantie meet nog tweemaal per jaar. Officieel is zo’n frequente (externe) controle niet nodig, maar de school wil de kans op legionellabesmetting zo klein mogelijk houden. Chemisch gereinigd wordt er alleen als uit metingen blijkt dat kve-waardes[1] een bepaalde grens overschrijden.

[1] Kve-waardes zijn kolonievormende eenheden. Volgens het Drinkwaterbesluit moet er actie ondernomen worden bij waardes van 100 kve/ltr en moeten overschrijdingen gemeld worden vanaf 1000 kve/ltr. Meer informatie is te vinden op de site van Inspectie Leefomgeving en Transport en op de site van de Rijksoverheid.

Effect op arbo

Voor leerlingen en medewerkers is een veilige omgeving gecreëerd waar het risico op legionellabesmetting is geminimaliseerd.

Winst

De aanpassing van het waterleidingnet betekent beheersing van legionellagevaar, maar heeft bovendien een enorme energiebesparing opgeleverd.

Plus- en minpunten

+ Als het plan in werking is, kost het wekelijks nalopen van watertappunten weinig tijd.
+ Het aanpassen van de verwarmingsinstallatie en het verwijderen van overbodige douche- of andere tappunten scheelt niet alleen in energieverbruik, maar ook in het onderhoud.

- De investering is groot.
- Niet iedereen ziet in legionellabesmetting een even groot gevaar, het is daarom belangrijk om collega’s goed en ter zake kundig te informeren.

Tijd

Hangt af van het aantal locaties, ouderdom en omvang van de gebouwen. Op Winkler Prins kostte de vervanging van het verwarmingssysteem, de warmwatervoorziening van de gymhallen en het aanpassingen van het leidingnet één jaar, van het opstellen van een bouwtechnisch plan tot en met de uitvoering. Het hele proces, inclusief de samenstelling van het logboek legionella en de instructie aan conciërges, nam anderhalf jaar in beslag.

Kosten

Kosten hangen af van het aantal locaties en de bouwkundige staat ervan. Winkler Prins gaf aan het legionella beheersplan ongeveer € 16.500 uit. Dit bedrag is exclusief de personeelskosten van het hoofd Facilitaire Dienst en medewerkers. Als de installatiekosten voor het nieuwe verwarmingssysteem worden meegerekend, komt het totaal op meer dan € 100.000.

Tips

• Pak zaken structureel aan: begin bij de RI&E (als die nog niet op orde is), laat een legionella beheersplan schrijven en maak dan een plan van aanpak.
• Wacht niet op controle van buitenaf, maar neem zelf initiatief om het risico op legionellabesmetting te inventariseren en een beheersplan te maken; controle is ook een verplichte risico inventarisatie in de Arboscan-VO, de branche RI&E voor het vo.
• Meten is weten. Ga niet uit van veronderstellingen over risico’s, maar doe metingen. Dat geeft duidelijkheid over de werkelijke stand van zaken.
• Speel open kaart met de inspecteur van het waterleidingbedrijf en maak gebruik van diens (technische) deskundigheid op het gebied van legionella.
• Hou een helikopterview en kijk hoe de preventie van legionella gecombineerd kan worden met het oplossen van andere knelpunten, zoals energieverbruik.
• Ga niet zelf aan de slag, maar schakel een goede installateur in, die up to date kennis heeft van legionella en het belang van bestrijding inziet.
• Voor wie toch een andere keuze maakt; het is ook mogelijk een legionella beheersplan van internet op de eigen situatie toe te passen.
• Controleer behalve bekende risicoplekken als douches en toiletten ook de minder gebruikte tappunten voor warm water, bijvoorbeeld de spreekkamer van de bedrijfsarts waar een boiler hangt.