Toen de oude vmbo-t-vleugel van het Winkel Prins College in Veendam door brand verloren ging, werd besloten tot nieuwbouw op een andere locatie. Bij alle belangrijke keuzemomenten tijdens het bouwproces stelde het Winkler Prins zich onder meer de vraag wat het effect zou zijn voor de sociale veiligheid. Als onderdeel van het bouwproces werd aan het onderwijspersoneel gevraagd wat voor eisen zij aan de lokalen en andere ruimtes in het gebouw stelden. Daaruit kwamen twee belangrijke wensen naar voren: duurzaamheid en veiligheid/transparantie. Deze begrippen hangen voor het Winkler Prins met elkaar samen: voor sociale veiligheid is het doorbreken van anonimiteit fundamenteel, om calamiteiten te voorkomen en eventuele ontruiming goed te laten verlopen, zijn ruimtelijkheid en overzichtelijkheid belangrijk. Uiteindelijk werd in de opdracht aan de architect meegenomen dat het gebouw open en uitnodigend moest zijn. Dit zou, op een ongedwongen manier, de sociale controle bevorderen. Die aspecten zijn nu in alles terug te vinden. Er zijn geen smalle, anonieme gangen of donkere hoekjes te vinden, wel brede, lichte, multifunctionele ruimtes die het niet alleen makkelijk maken om van A naar B te komen, maar ook dienen als aula, kantine of kluisjesruimte. Elke ruimte biedt daarbij goed zicht op omringende ruimten. Het meubilair is op zo’n onderlinge afstand geplaatst dat het, in geval van nood, geen obstakel vormt om de ruimte direct te kunnen verlaten. Een brede trap verbindt de begane grond met de tweede verdieping.
Ramen
In heel het gebouw zijn ramen nadrukkelijk aanwezig. De zorgcoördinator kan letterlijk vanachter het bureau in zijn werkkamer de aula overzien. Docenten hadden de wens zicht te hebben op de publieke ruimtes. Daarom zijn de kantine en de hangplek zo gesitueerd dat deze via ramen over de hele breedte zicht bieden op de docentenkamer en vice versa. Docenten kijken vanuit hun praktijk- of theorielokalen de hal of mediatheek in. Natuurlijk leverde deze mate van openheid vooraf onrust op. Voorheen konden docenten zich terugtrekken in hun eigen lokaal, nu zitten zij altijd in the picture. Dat het nu goed loopt, is met name te danken aan het collegiale klimaat op het Winkler Prins. Het mooie is dat ook leerlingen goed op de nieuwbouw reageren.
Rust
Toegankelijkheid, transparantie en (sociale) veiligheid mogen in een leeromgeving niet ten koste gaan van de behoefte aan rust. Bij de nieuwbouw werd nadrukkelijk een balans tussen deze aspecten gezocht. Niet voor niets is het centrale thema in het gebouw: veel zien, weinig horen. Op de vloer van de aula (publieke ruimte) ligt daarom bijvoorbeeld geluiddempend tapijt. En naast ruime en lichte lokalen en publieke ruimtes zijn er kleinere multifunctionele kamers. Het ene moment is er een overleg, even later zit er een leraar met een ouder, en weer daarna vindt je er een groepje leerlingen. Wie wat meer rust nodig heeft, kan zich daar terugtrekken.
Natuurlijk gedrag
De achterliggende filosofie voor de nieuwbouw van het Winkler Prins was, dat het effectiever is wanneer je de omgeving aanpast aan het natuurlijke gedrag van de gebruikers, dan wanneer je goed gedrag met regels probeert af te dwingen. Zo is het gebouw met veel aandacht voor afwerking ingericht, wat het gedrag van gebruikers ongemerkt beïnvloedt: docenten én leerlingen zijn zuiniger op hun school (hun spullen en elkaar) als ze er trots op kunnen zijn en het er fijn werken en leren is. Zo staat er bijvoorbeeld doelbewust een heel mooie, grote tafel in de aula. Een parel voor de zwijnen, lijkt het, maar het Winkler Prins vindt dat juist de publieke ruimte die mooie tafel verdient. Hetzelfde principe geldt voor de transparantie van het gebouw, die sociale controle op een ongedwongen manier stimuleert.
Effect op arbo
De multifunctionele ruimten en de gangen in het Winkler Prins zijn ruim opgezet en bieden optimale toegankelijkheid en overzicht, ook in geval van calamiteiten. Ook stimuleren ze onderlinge communicatie en sociale controle. De openheid en inrichting van het gebouw verbeteren de werksfeer en stimuleren en faciliteren op een natuurlijke manier het toezicht en de sociale controle op het Winkler Prins College. De zorgcoördinator heeft bijna letterlijk continu contact met leerlingen. Omdat de docentenkamer en de kantine op elkaar uitkijken en van elkaar worden gescheiden door grote ramen is nadrukkelijk toezicht minder nodig. Door de zorg voor een aantrekkelijke inrichting zijn gebruikers zuiniger op hun omgeving en is er een balans tussen rust en ruimte gevonden.
Winst
De nieuwbouw en het multifunctionele gebruik van de verplaatsingsruimtes zorgen voor optimale veiligheid, ook in geval van calamiteiten, en voor natuurlijker toezicht en meer onderlinge sociale controle. Met name doordat al in het voortraject rekening werd gehouden met de (arbogerelateerde) wensen van de beoogde gebruikers.
Plus- en minpunten
+ Optimale toegankelijkheid en overzichtelijkheid;
+ Soepele evacuatie in geval van calamiteiten;
+ Betere (werk)sfeer;
+ Minder kans op vernieling, bekladding, e.d.;
+ Sociale controle en toezicht verlopen natuurlijker.
- Deze integrale aanpak van nieuwbouw en arbobeleid is niet voor iedere school eenvoudig over te nemen.
Tips
- Betrek de (arbogerelateerde) wensen en behoeften van gebruikers zo vroeg mogelijk bij plannen voor nieuwbouw, renovatie of verbouw van schoolgebouwen.
- Meer transparantie in het schoolgebouw vergt niet altijd ingewikkelde en kostbare ingrepen. Ook met eenvoudige middelen kunnen transparantie en sfeer soms worden verbeterd.
- Soms heeft het meer effect om de omgeving aan te passen aan gedrag, dan te proberen gedrag aan te passen aan de omgeving.
- Denk na over de balans tussen rust en ruimte, openheid en geborgenheid.
Er zijn nog geen reacties gegeven op dit schoolvoorbeeld.